به نقل از «ایران اکونومیست»

یوسف مجیدزاده ، مرد تاریخ ساز باستان‌شناسی ایران

تاریخ انتشار: ۹ فروردین ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۴۱۹۳۰۲

یوسف مجیدزاده، دکتری باستان‌شناسی با گرایش پیش از تاریخ و تمدن بین‌النهرین، چهره انتخاب شده برای بیش از ۴دهه فعالیت باستان‌شناسی در ایران است. او یکی از مهم‌ترین باستان‌شناس‌هایی است که پس از انقلاب و به‌گفته افرادی که حتی ، مجیدزاده علاقه‌ای به شنیدن نامشان هم ندارد، نقش مهمی در حفظ باستان‌شناسی در ایران داشت.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

دکتر یوسف مجیدزاده در فرانسه زندگی می‌کند اما داستان او چیست که او را به چهره این صفحه همشهری تبدیل کرده است؟ در مورد او حرف و حدیث‌ها بسیار است. به‌ویژه آنکه اصرار زیادی داشت که جیرفت را مهد تمدن ایران معرفی کند. او تاکید داشت که جیرفت، حتی پیش از تمدن سومریان در جنوب شرق ایران دارای تمدن بود؛ ادعایی که برخی باستان‌شناس‌های پیشکسوت ایرانی آن ‌را قبول ندارند و حتی جوان‌ترها می‌گویند ادعایش اندکی ژورنالیستی است.

یوسف مجیدزاده متولد سال۱۳۱۵در تبریز است. پس از آنکه لیسانس باستان‌شناسی را با رتبه اول در سال۱۳۴۱ از دانشگاه تهران دریافت کرد، بورسیه دانشجویان ممتاز شد و در سال۱۳۴۴ به دانشگاه شیکاگو رفت و فوق‌لیسانس خود را نیز در رشته باستان‌شناسی گرفت. پس از آن دکتری را با رساله باستان‌شناسی و گرایش« پیش از تاریخ و تمدن بین‌النهرین» از همان دانشگاه دریافت کرد.

کامیار عبدی، دکتری باستان‌شناسی که او نیز در دانشگاه‌های آمریکا به تدریس باستان‌شناسی مشغول بود به همشهری می‌گوید که مجیدزاده همراه با دکتر ملک شهمیرزادی، زیردست دکتر نگهبان تعلیم دیدند و وقتی پروژه دشت قزوین توسط دکتر نگهبان از اداره کل باستان‌شناسی برای دانشگاه تهران گرفته شد، بخش مربوط به دوره نوسنگی آن پروژه را که تپه زاغه بود دکتر ملک‌شهمیرزادی انجام داد و دوره مس و سنگ را مجید‌زاده در تپه قبرستان کاوش کرد.آنطور که عبدی می‌گوید، تلاش‌های یوسف مجیدزاده در تپه قبرستان موجب شناسایی دوره‌بندی پیش از تاریخ در فلات مرکزی ایران شد.

مجیدزاده پس از این دوره بود که به دانشگاه شیکاگو رفت و فوق‌لیسانس باستان‌شناسی گرفت و دوباره به ایران بازگشت ،در دانشگاه تهران استخدام شد و شروع به تدریس کرد. پس از مدتی بار دیگر به آمریکا بازگشت تا دکتری باستان‌شناسی را از دانشگاه شیکاگو دریافت کند و پس از آن در سال۵۵ به ایران بازگشت. انقلاب ایران به پیروزی رسید و همان زمان بود که دکتر نگهبان از ریاست دانشکده ادبیات و علوم انسانی برکنار شد و ارشدترین باستان‌شناس در گروه باستان‌شناسی، یعنی یوسف مجیدزاده به ریاست گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران رسید.

کامیار عبدی، باستان‌شناس می‌گوید: ماجرای انقلاب فرهنگی که پیش آمد برخی از اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی تصور می‌کردند باستان‌شناسی رشته‌ای طاغوتی است و ارتباطی با جشن‌های ۲۵۰۰ساله دارد؛ بنابراین تصمیم به حذف رشته باستان‌شناسی از دانشگاه تهران و تاریخ خواندن دانشجویان باستان‌شناسی داشتند. دکتر یوسف مجیدزاده به شورای عالی انقلاب فرهنگی رفت و در برابر دکتر« سروش»، حجت‌الاسلام «شریعتمداری» و دکتر« حبیبی» به دفاع از رشته «باستان‌شناسی» پرداخت و پس از آن در مقاله‌ای با عنوان« باستان‌شناسی و تاریخ»، دفاع نهایی را از این رشته کرد و همین اقدام موجب شد تا اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی با ماندگاری رشته باستان‌شناسی در دانشگاه‌ها موافقت کنند و این رشته نجات پیدا کند.
عبدی معتقد است اگر تلاش یوسف مجیدزاده نبود، رشته باستان‌شناسی در سال58 منحل و ریشه باستان‌شناسی در ایران خشک می‌شد.

دکتر یوسف مجیدزاده چند سال بعد در دهه60 از دانشگاه تهران اخراج شد. باستان‌شناس‌ها دلیل آن ‌را غرض‌ورزی شخصی خوانده‌اند. مجیدزاده خانه‌نشین شد و همسرش به معلمی زبان پرداخت تا خرج زندگی را بدهد، یوسف مجیدزاده در خانه نشست و چندین کتاب نوشت ومرکز نشر دانشگاهی آنها را منتشر کرد. او در 3جلد کتاب با عنوان «تاریخ بین‌النهرین باستان» به بررسی تاریخ سیاسی، تاریخ هنر و تاریخ اجتماعی بین‌النهرین در دوره باستان پرداخت که، برنده کتاب سال شد.

در دهه70 که دکتر آذرنوش، ریاست پژوهشکده باستان‌شناسی را عهده‌دار شد، غارت‌های جیرفت هم آغاز شده بود. محوطه‌های باستانی جیرفت قطعه‌قطعه شدند و حفاران غیرمجاز هر یک خاک جیرفت را در طمع یافتن گنج و آثار تاریخی به توبره کشیدند. دوران خانه‌نشینی مجیدزاده همین زمان به پایان رسید. توانایی‌های او موجب شد آذرنوش، جیرفت را به او بسپارد.

مجیدزاده توانست با کاوش‌های باستان‌شناسی خود که برخی باستان‌شناس‌ها البته آنها را اغراق‌شده خوانده‌اند بلبشوی جیرفت را جمع و این منطقه را به‌عنوان کهن‌ترین نقطه باستانی ایران معرفی کند. او حفاری‌های لجام‌گسیخته جیرفت را جمع کرد و توانست جلوی غارت محوطه‌های باستانی این شهر را بگیرد.

مجیدزاده معتقد بود که تمدن جیرفت حلقه گمشده تاریخ بشریت است که پیش از سومری‌ها در ایران پایه‌گذاری شده بود. مجیدزاده البته علاوه بر کاوش‌های باستان‌شناسی دشت قزوین، کاوش‌های میدانی تپه چغامیش خوزستان و محوطه ازبکی ساوجبلاغ و مدتی نیز کاوش‌های شهر عیلامی هفت‌تپه را برعهده داشت. یوسف مجیدزاده حالا در فرانسه زندگی می‌کند؛ جایی بسیار دورتر از محوطه باستانی جیرفت؛ جایی دوردست‌تر از تپه‌های ازبکی و محوطه شهر عیلامی هفت تپه در خوزستان. مجیدزاده دلشکسته ایران را ترک کرد و هنوز تصمیم به بازگشت نگرفته است. او چهره تاریخ‌ساز باستان‌شناسی ایران است که خدماتی شایسته در باستان‌شناسی کشور برجای گذاشت و دلشکسته از ایران رفت.

منبع: ایران اکونومیست

کلیدواژه: رشته باستان شناسی باستان شناسی باستان شناس ها دانشگاه تهران انقلاب فرهنگی یوسف مجیدزاده بین النهرین پس از آن

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۴۱۹۳۰۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

همایش علمی تاریخ، فرهنگ و جغرافیای خلیج فارس برگزار شد

به گزارش خبرنگار مهر، رئیس دانشگاه فرهنگیان استان بوشهر ظهر سه شنبه با تبریک فرا رسیدن روز ملی خلیج فارس در این همایش علمی با اشاره به مختصات جغرافیایی خلیج فارس اظهار داشت: روز خروج پرتغالی ها از خلیج فارس به نام روز ملی خلیج فارس نامگذاری شده است و همه ایرانیان این روز بزرگ شمرده و در محافل علمی کشور نیز همایش های مختلفی در این راستا برگزار می شود و این اهمیت این روز بزرگ را می رساند.

رضا درویشی گفت: خلیج فارس یک سرمایه ارزشمند و یک گوهر گرانبها برای ما و کشورهای حوزه خلیج فارس است؛ این آبراه سومین خلیج بزرگ جهان است و خلیج فارس برای کشورهای پیرامونی آن نقش حیاتی دارد.

درویشی بیان داشت: بیشترین مرز را با خلیج فارس کشور جمهوری اسلامی ایران در میان کشورهای پیرامونی آن دارد و رودهای بسیاری در جنوب ایران در استان خوزستان، بوشهر و هرمزگان به این آبراه استراتژیک می ریزد.

ااین استاد جغرافیا با بیان اینکه بیش از ۲۰۰ چشمه در زیر خلیج فارس وجود دارد و حدود ۵۰ چشمه از سواحل خلیج فارس روانه آن می شود، خاطرنشان ساخت: خلیج فارس عمق زیادی ندارد و متوسط عمق آن ۵۰ متر و بیشترین عمق آن حدود ۹۳ متر و عریض ترین بخش خلیج فارس در حدود ۳۰۰ کیلومتر است.

درویشی ادامه داد: بنادر ما در حوزه خلیج فارس نقشی بسیار حساس و حیاتی برای کشور دارند و تنها بنادر رودخانه ای این پهنه آبی یعنی خرمشهر و آبادان در کشور ایران قرار دارند.

وی اضافه کرد: خلیج فارس از بعد نظامی و اقتصادی برای تمام کشورهای پیرامونی خود نقش حساسی دارد و بیش از ۲۵% از نفت جهان از این آبراه تامین می شود و وجود تنگه هرمز در نقطه ابتدایی آن برای کشور ما نقش راهبردی دارد.

رئیس دانشگاه فرهنگیان استان بوشهر گفت: تمام بنادر حوزه خلیج فارس در استان های جنوب ایران نقشی کلیدی و تعیین کننده در اقتصاد کشور ما دارند و نسل جوان ما باید اهمیت این شاهراه آبی جهان را به خوبی واقف بوده و دانشجومعلمان به عنوان معلمان فردای کشور ما در این عرصه نقشی اساسی دارند؛ چرا که خلیج فارس هویت تاریخی ماست.

یک نویسنده، پژوهشگر تاریخ و استاد دانشگاه های استان بوشهر نیز در این همایش اظهار داشت: ما ۵ هزار سال تاریخ مکتوب داریم اما متاسفانه از این تاریخ مکتوب سهم کاوش های باستان شناسی که بیانگر زندگی آن زمانی مردمان این سرزمین در حاشیه خلیج فارس باشد، حدود ۵ درصد است و این جای تاسف دارد.

غلامحسین نظامی گفت: ما چگونه باید خلیج فارس را بشناسیم در حالیکه در زمینه باستان شناسی خلیج فارس کار عمده ای نکرده ایم در حالی که کشورهای غرب خلیج فارس فوق العاده در حال کار در این حوزه هستند.

نظامی بیان داشت: شخصیت های علمی جهان و حتی حوزه خلیج فارس که من با برخی از آنها گفتگو داشته ام به اسم جعلی آن اعتقاد ندارند و این تنها مصلحت سیاسی برای آنهاست که در حال دنبال کردن این روند هستند.

وی با بیان اینکه ایرانیان در حاشیه خلیج فارس مرزداران و حافظان تاریخی کشور و این پهنه آبی هستند و در طول تاریخ در برابر بیگانگان ایستاده و مقاومت کرده اند، ادامه داد: مردمان سیراف این استان در قرون اولیه اسلامی به تجارت با مناطقی از چین می پرداختند که این نشانگر توانمندی دیرینه دریانوردان ما در دریانوردی است.

نظامی تصریح کرد: بوشهر در دوره قاجار تبدیل به یک بندر ترانزیتی شد و بندری در تراز بین المللی بود و ۹ کشور در این بندر کنسولگری داشتند و ۱۱ خط کشتیرانی در آن وجود داشت.

در این همایش محمدی باغملایی از اساتید هیات علمی دانشگاه نیز شعری در توصیف خلیج فارس خوانش کردند و مرضیه سادات موسوی نیز به نقالی در وصف مبارزین بوشهری در جنگ با استعمارگران انگلیسی پرداخت.

کد خبر 6093098